Жарияланған күні: 04.05.2018 16:11
Өзгертілген күні: 04.05.2018 16:12

Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу

195-бап салықтық тексеру барысында салықтық есепке алу саясатында оларды бөлу әдістемесі болмаған кезде кірістер мен шығыстарды бөлуді дербес жүзеге асыруға құқылы. Мұндай бөлу салық төлеуші ​​(салық агенті) салық кезеңі үшін алатын тікелей кірістің нақты салмағына әрбір бөлінген санатқа жатқызылатын және басқа қызметке тікелей жатқызылады.

258-бап жер қойнауын пайдалану және жер қойнауын пайдалану туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес келісімшарттық аумақтың бөлігін бөлу кезіндегі анықталған жер қойнауы учаскесіне бөлінетін жер қойнауы учаскесіне арналған жеке келісімшартты жасасу және келісімшарт жасасқан барлау келісімшартына өзгерістер енгізу арқылы толықтырылады. Сонымен бірге, өндірістік келісімшарт бойынша ұстап қалуға жататын амортизацияланатын активтер тобы бойынша есептелген шығыстар сомасы тиісті жер бөлінгенге дейін жер қойнауын пайдаланушының шеккен тікелей шығындардың жалпы көлеміндегі геологиялық барлау алаңының бөлінген бөлігіне жатқызылатын тікелей шығындардың нақты салмағы бойынша анықталады барлауға арналған келісімшарт.

Сонымен қатар, амортизацияланатын активтердің жекелеген тобында тіркелген жарғылық капиталға жарналар ретінде берілсе, сондай-ақ өтеусіз өткізілген активтердің құнын есепке ала отырып, активтер құнының сомасына кумулятивтік топтық шығындардың төмендеуіне қатысты түсіндірулер енгізілді.

259-бап жер қойнауын пайдаланушының жер қойнауын пайдаланушының басқа өндiрiстiк және (немесе) бiрлескен барлауға және өндiруге (өндiруге) арналған шегерiм ретiнде оларды амортизацияланатын активтердiң жекелеген тобын қалыптастыру үшiн көмiрсутегi бөлiгiндегi құқығын көздейдi.

Яғни, бір барлау келісімшартының шығыны ішінара басқа қол жетімді өндірістік келісім-шартқа (жылына 25% -дан аспайтын) шегеріммен байланысты болуы мүмкін.

273-бапта салық пайдалы қазбаларды өндiрудi жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының, оның iшiнде кiшi топтың (топтың) құндық балансының салық кезеңiнiң соңындағы құнын. Шегерім салықтық кезеңде жүзеге асырылады, онда өндіріс шартында барлық кен орындарын игерудің зардаптарын жою жөніндегі жұмыстар аяқталды.

Жылдық жиынтық кіріс болмаған немесе аталған өндірістік келісімшарт бойынша шығындар болған жағдайда, шегерім мұндай жер қойнауын пайдаланушы басқа келісімшарт бойынша жүзеге асырылады.

Бұл ретте шегерiм мөлшерi республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және салық кезеңiнiң соңғы саны үшiн қолданылатын айлық есептiк көрсеткiштiң 150 000 еселенген мөлшерiнен аспауға тиiс.

559-565-баптары Қазақстан Республикасының «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Кодексіне (бұдан әрі - Жер қойнауы туралы Кодекс) сәйкес жаңа ережелермен толықтырылады. Осылайша, Жер қойнауы кодексінің шеңберінде пайдалы қазбаларды барлауға және (немесе) өндіруге жер қойнауын пайдалануға құқығы бар жер қойнауын пайдаланушылар жыл сайынғы төлем түрінде жер учаскелерін пайдалану үшін төлемін төлейді. Геологиялық барлау учаскелері үшін төлем мөлшері геологиялық барлаудың ұзақтығына прогрессивті ауқымда (бір блок үшін 15-тен 60 АЕК-ке дейін) белгіленеді. Өндірістік лицензиялар бойынша, тіркелген төлем - 1 шаршы км. үшін 450 АЕК тіркелген.

713-бап жер қойнауын пайдалануға балама салықты төлеушілер болып табылатын жер қойнауын пайдаланушыларға арналған ренттік салықты төлеушілер санынан алып тастайды.

715-бап экспортқа жалгерлік салықты есептеу мақсатында мұнайдың әлемдік бағасын анықтау үшін баррелдау коэффициентін қолдану туралы түсініктеме берілді: экспорттық маршрут басында әрбір лот бойынша сапа сертификатында көрсетілген баррелдау коэффициенті қолданылады.

Сондай-ақ, көмір экспорты бойынша жалгерлік салықты есептеу мақсаттары үшін шетел валютасымен жасалған мәмілелер келісімшарт бойынша экспортталатын көмірге меншік құқығын беру күнінде айқындалған валютаның нарықтық айырбас бағамы бойынша теңгемен қайта есептеледі.

716-бапта көмір экспортына жалдау салығының жаңа ставкасы - 4,7% қарастырылған. Бұл өсім (2,1% -дан) қатты пайдалы қазбаларға үстеме пайдаға салынатын салықтың жойылуына байланысты бюджет шығындарының өтелуіне байланысты.

720-бап, 2017 жылғы 25 желтоқсандағы бүкіл Салық кодексі сияқты, коммерциялық табу бонусын есептеу мен төлеуді реттейтін ережелер жоқ. Бұл құқықтық қатынастар Салық кодексінің 2008 жылғы 10 желтоқсандағы нормаларымен реттеледі және 2018 жылдың соңына дейін қолданылады.

Сондай-ақ, осы бап жер қойнауын пайдаланушылардың көмірсутегі шикізатын теңіз және терең кен орындарында пайдаланудың тарихи шығындарын, пайдалы қазбаларды өндіру салығын және өтеулі пайдаға салынатын салықты өтеудің орнына жер қойнауын пайдаланудың баламалы салықтарын есептеу және төлеу жолымен өздерінің салық міндеттемелерін орындау мүмкіндігін белгілейді.

721-бапта жер қойнауын пайдаланушылар-жеке тұлғалардың салық мiндеттемелерiн орындауына қатысты түсiндiрмелер берiледi.  Мұндай жер қойнауын пайдаланушылар осындай құқық шеңберiнде жүзеге асырылатын қызметке, жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерi мен салықтары бойынша салық мiндеттемелерiн орындауға және заңды тұлғалардың жер қойнауын пайдаланушылар үшiн белгiленген тәртiппен бөлек жазбаларды сақтауға мiндеттi.

723-бапта өндірістің өзіндік құнын, минералды шикізатты бастапқы қайта өңдеуді және көмірсутектерді дайындауды анықтау тұрғысынан түсіндірулер бар.

Сондай-ақ, жер қойнауын пайдаланушылардың корпоративтік табыс салығын шарттық қызмет бойынша есептеу бөлігінде өзгерістер енгізілді. Осылайша, «Газ және газбен жабдықтау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мемлекеттің артықшылықты құқығы шеңберінде шикі газды ұлттық операторға сатуға бекітілген бағалардың болуы туралы шектеулер жоқ.

Сонымен қатар, егер жер қойнауын пайдаланушы экспортқа шығарылатын мұнайдың сатылымға сатылатын болса, егер мұндай мұнайдың сатылу күніндегі мұнайдың әлемдік бағасы осындай мұнай өндірудің өзіндік құнынан төмен болса, мұндай мұнай сатудан түсетін түсім нақты сату бағасының негізінде анықталады.

725-бапта жер қойнауын пайдалану құқығын геологиялық зерттеуге, жер қойнауын пайдалануға арналған лицензияларға және зерттеулерге арналған лицензияға ие жер қойнауын пайдаланушыларға қол қою бонусы төлеушiлер деп санайды.

726-бап қол қою бонусның бастапқы мөлшерін анықтау тәртібін белгілейді, егер:

Пайдалы қазбаларды барлауға арналған келісім-шарт пайдалы қазбалардың қорлары бекітілген аумақта шығарылады. Өндірістік келісімшарттарға жазылу бонусының бастапқы мөлшерін анықтауға, резервтер бекітілген тиісті пайдалы қазбаларды бірлесіп барлау мен өндіруді жүзеге асыру тәртібі қолданылады;

өндіруге, бірлескен барлау мен өндіруге арналған келісім-шарт аумағы блоктарға бөлінген жер қойнауы учаскесіне беріледі. Жазылым бонусының бастапқы мөлшері 300-ші орыннан кейін әрбір блок үшін 10 АЕК-ке артады;

барлау немесе өндіруге арналған келісімшарт лицензия арқылы беріледі. Осы бапта белгіленген қол қою бонусының бастапқы сомасын айқындау тәртібі аукцион нәтижелері бойынша берілген осындай лицензияларды қоспағанда, қатты пайдалы қазбаларды барлауға немесе өндіруге лицензияларға қолданылмайды.

Сонымен қатар келісімшарттық аумақты (жер қойнауы учаскесі) кеңейту коэффициентін нақтылау қарастырылған - төрт ондық таңбалы санға дейін есептеледі.

727-бапта қатты пайдалы қазбаларды геологиялық зерделеу, ынталадныру, барлау немесе өндіруге лицензия бойынша қол қою бонусының мөлшерін белгілейді. Аукцион нәтижелерi бойынша берiлген лицензияны қоспағанда, мұндай лицензия республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiште белгiленген ставка негiзiнде есептеледi және жазылу бонусын төлеу күнiне қолданыста болады

729-бап қол қою бонусын төлеу тәртібі мен шарттарын белгілейді. Бұдан бұрын 2008 жылғы 10 желтоқсандағы Салық кодексінде қол қою бонустары екі жарнамен төленді - конкурс нәтижелерін жариялағаннан кейін немесе тікелей келіссөздер хаттамасына қол қойылғаннан кейін 50%, шартқа қол қойылғаннан кейін 50%. 2017 жылғы 25 желтоқсандағы Салық кодексіне сәйкес қол қою бонусы салық төлеушіні конкурстың жеңімпазы немесе жер қойнауын пайдалану құқығын беру туралы тікелей келіссөздер хаттамасына қол қойылған күн туралы хабарлағаннан кейін толығымен төленеді. Жер қойнауын геологиялық барлау, барлау немесе өндіру, жер қойнауын зерделеу және пайдалану лицензияларына сәйкес, қол қою бонусы салық төлеушінің орналасқан жері бойынша бюджетке осы лицензия берілген күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірілмей төленеді.

732-бап мынадай талаптарды сақтай отырып, қатты пайдалы қазбаларды барлауға немесе өндiруге арналған лицензия бойынша жұмыс iстейтiн, жер қойнауын пайдаланушының тарихи шығындарын өтеуге төлемақы төлеушiлері бостылады:

қатты пайдалы қазбаларды барлау немесе өндіруге лицензия Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес 2017 жылғы 31 желтоқсаннан кейін шығарылса;

қатты пайдалы қазбаларды барлауға немесе өндіруге арналған лицензиясы бар аумақ 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын берген аумаққа қолданылмайды.

734-бап тарихи шығындардың орнын толтыру үшін төлемді төлеу мерзімі жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың мерзімінен аспауға тиіс екендігін көрсетеді.

737-бап пайдалы қазбаларды өндiруге салық төлеу ерекшелiктерiн белгiлейдi. Бұрын бұл ережелер жалпы ережелерде қарастырылған.

738-бап техногендік минералдық түзілімдердің бір бөлігін өзгертуді көздейді. Жер қойнау туралы заңда техногендік минералдық түзілімдерді мемлекеттік меншіктен жеке меншікке беру көзделген.  Осыған байланысты пайдалы қазбаларды өндіру салығын төлеушілердің жер қойнауын пайдалану қағидатын сақтау үшін жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды өндіруге және (немесе) роялтиге салық салынбаған техногендік минералдық түзілімдерден пайдалы қазбаларды өндіруге қатысады.

739-бапта көмірсутектерді пайдалы қазбаларды өндіруге арналған салықты кеден одағының кедендік аумағынан тысқары жерлерде қайта өңдеу кезінде (толлинг) есептеу тәртібін реттейтін ережелер жоқ. Бұл мекеме 2017 жылдың 1 қаңтарына дейін жұмыс істеді.

741-бапта өлшем бірліктерін метрикалық тоннадан бастап баррельге ауыстыру тәртібі белгіленеді. Мұндай аудару формулаға сәйкес орташа баррель коэффициентінің негізінде жүзеге асырылады.

742-бап жер қойнауын пайдалану құқығын беру (беру) жағдайында пайдалы қазбаларды өндiру салығының ставкасын қолдану жөнiнде көрсетiледi.  Жер қойнауын пайдалану құқығының бір жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беру (көшу) кезінде жер қойнауын пайдалану құқығының берілуіне (көшуіне) қарамастан, жер қойнауын пайдалануға арналған осы келісім-шарт бойынша мәлімделген жалпы жылдық өндіру көлеміне сәйкес пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкасы қолданылады.

Сонымен бірге, жер қойнауын пайдаланушы салық органына көмірсутегі шикізатын өндірудің жоспарланған көлемдері туралы ақпарат беру міндетінен босатылады. Мұндай ақпарат көмірсутегі саласындағы уәкілетті органмен қамтамасыз етіледі.

744-бап, салық салу объектiсiн айқындау, есеп беруде пайдаланылатын өлшем бiрлiктерiн және жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөнiндегi уәкiлеттi органға берiлген пайдалы қазбалардың қорларының жиынтық баланстарын айқындау мақсатында өтiнiмдi көздейтiн нормалармен толықтырылады.

Бұдан басқа, бұрын жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауының әрқайсысының нақты көлемін жергілікті жобада көрсетілген минералды ресурстардың салық салынатын көлемінде пайдалы қазбалар мазмұнын анықтады. 2017 жылдың 25 желтоқсанындағы Салық кодексіне сәйкес өндірілген пайдалы қазбалардың нақты көлемі қолданылады.

746-бапта сирек және сирек кездесетін металдарды (бұрынғы ставкаларды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды) қатты пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкаларының жаңартылған кестесі көзделген, қатты минералдардың тізбесі «Өзге металл емес минералды шикізаттар» тобын қосқанда жаңартылды.

747-бап жер қойнауын (шахта, карьерлер, шахталар), қатты пайдалы қазбаларды барлау мен (немесе) өндiру кезiнде өндiрiлген (тартылған, сорып алынған) жер асты суларын өндiру үшiн пайдалы қазбаларды өндiру салығын төлеуден босатуды көздейдi.

748-бап пайдалы қазбаларды барлауға арналған салықты толық пайдалы қазбалар көзi ретiнде есептеу үшiн толығымен жаңартылған рәсiмдi белгiлейдi. Салық ставкалары айлық есептік көрсеткіш мөлшерінің негізінде жалпы пайдалы қазбалардан алынатын және терапевтік балшық көлеміне есептеледі.

Жалпы пайдалы қазбалардың Жер қойнауы кодексіне сәйкес тізбесі анықталды. Жаңартылған тізімге енгізілмеген пайдалы қазбалар басқа да металл емес қатты пайдалы қазбалар ретінде жіктеледі және тиісті тараумен реттеледі.

Жер асты сулары үшін (0,003 АЕК) бөлек мөлшерлеме белгіленеді:

жер қойнауын пайдаланушыдан алынатын жер асты суларына және оның туристік орналастыруды жүзеге асыруға пайдаланатынына;

жер қойнауын пайдаланушы және ол жүзеге асырған санаториялық-курорттық ұйымның жерасты сулары туралы;

техникалық сумен жабдықтау және басқа да өндірістік қажеттіліктер үшін жер қойнауын пайдаланушысы сатқан немесе пайдаланатын қатты пайдалы қазбаларды барлау және (немесе) өндіру кезінде алынатын жер асты сулары (шахта, карьер, шахта).

752-765 баптар үстеме пайдаға салынатын салықты есептеу және төлеу тәртібін толығымен қайта қарастырды.

Осы түрдегі салық төлеушінің санынан жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбалардың басқа топтарын өндіру көзделмеген жағдайда қатты пайдалы қазбаларды, жер асты суларын және (немесе) емдік балшықты барлауға және (немесе) өндіруге жер қойнауын пайдалану жөніндегі байланыс негізінде жүзеге асырылатын қызметтен алынып тасталады.

Жалпы үстеме пайдаға салынатын салықтың жалпы жылдық табысын және шегерімдерін анықтау тәртібі өзгертілді:

жылдық табысы анықталады;

жер қойнауын пайдаланушының қалауы бойынша ішінара немесе толықтай ағымдағы немесе кез-келген салық кезеңінде шегерімге жатқызу құқығын белгілеу кезінде алынып тасталады.

Салық үстемесі туралы салық декларациясын салық төлеуші ​​31 наурыздан кешіктірмей ұсынады және есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 10 сәуірінен кешіктірмей төлейді.

766-771-баптар жер қойнауын пайдалануға балама салықты енгізеді. Осы түрдегі салықты тарихи шығындардың орнын толтыру үшін, пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық пен үстеме пайдаға салынатын салыққа төлеуге айырбас ретінде теңіз немесе өте терең (5000-нан астам м) кен орындарында қызмет атқаратын жер қойнауын пайдаланушылар қолдануы мүмкін.

Жер қойнауын пайдаланудың баламалы нұсқасын таңдау құқығы жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін бірлескен барлау мен өндіруге арналған келісімшарт бойынша өндірістік келісімшарт жасалған немесе өндіру кезеңінің басталу күнінен бастап қолданылады және өзгермейді.

772-773-баптар пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша салық міндеттемелерін орындау тәртібін, көмірсутегі шикізатын экспорттауға арналған роялти салығын, роялтиді және Қазақстан Республикасының үлесін өнім түріне бөлу үшін реттейді.